GULLIVERREN BIDAIAK

Gulliverren bidaiak
Johanattan Swift
(Ibaizabal-Klasiko Unibertsalak)

GAROA

GAROA
Txomin Agirre
(Argitaletxe Frantziskotarra)

Joanes euskal superman moduko bat da, non bere “pasio” bakarra Jaungoikoa den. Edozein gazte baino indartsuagoa da, fededunagoa, bizkorragoa, iaioagoa eta bihotz onekoa. Ez du parekorik. Bere semeek ere ez, hiru baititu eta hirurak Herkules baino indartsuagoak; baina ez aita adina. Jakin nahi baduzu zer gertatzen den familia “perfekto” honetan, irakurri. Ez zara damutuko.
Garbi-garbi notatzen da liburu hau apaiz batek egina dela zeren ez da erreala. Liburuko protagonista “goapa” eta maitagarria moja bihurtzen du eta Jainkoa goraipatzen du momentuoro.
Ez zait batere gustatu eta gainera luzea da eta ortografian 0 (zero) bat dauka, eta honek arriskua du “memoria ortografikoa”-z hitzak gaizki gogora ditzakegu.
Baserritarra baldin bazara eta beste zereginik ez badaukazu irakurri Garoa: ez zara damutuko!


Iñigo L. 4.B 2005-06

Iñigorena bezain zorrotza izango al da zure kritika librua irakurri ondoren?

Oñatiko zabaletarren baserrian, Joanes izeneko baserritar langile, kristau paregabe eta euskaldun petoa bizi da. Bere bizitzan zehar Euskal Herriko mendiak ezagutzen, hizkuntza maitatzen eta familiaz kezkatzen aritu izango da. Liburuan Baserritarren eguneroko bizitza kontatzen digu apaiz batek.

Miren I. 4B 2008-09

Hainbat moentutan oso gustura irakurri dut liburua, baina orokorrean oso astuna egin zait. Asko gustatu zait Txomin Agirrek erabili duen lexikoa. Aspaldian irakurri dudan libururik itsusiena iruditu zait, bain anorbaitek gure aurrekoak nola bizi izan ziren jakiteko gogoa badu, irakurtzea gomendatzen diot.

Alexandra E. 4B 2008-09

Liburua, nire ustez, zoragarria da, baina denbora asko hartu behar da liburua irakurtzeko. Gainera kontuz ibili behar da irakurtzeko orduan, orain del ehun urteko hizkeran baitago idatzita eta baserritai hizkuntzan. Hori horrela izan arren, liburua irakurtzea gomendatzen diot irakurzaleari, baina -batez ere- euskalzaleari. Anima zaitezte!

Imanol I. 4B 2008-09

KLEOPATRA

KLEOPATRA
Jon Arretxe
(Elkar, 2005)


Simon Artabe detektibe gasteiztarra izango da ikerketa ero samar honen protagonista nagusia. Etxebe, bere laguntzaile fidela, eta biak abiatuko dira Komunitate Autonomoko kapitaletik Bizkaiko aldera Mandeuli Urdinaren bila. Kotxe xaharra hartuta, putetxe merke eta ermita katolikoetan geldiuneak izango dituen erromesaldi absurduan arituko dira ikertzaile “abertzale-zaharra” eta laguntzaile filantropo inuxentea. Eta eurak xelebreak izanda ez zaizkio atzean geratuko bidean topatuko dituzten pertsonaiak: bere amaren “txuloa” den Putz eta Espainiako zineman oso famatu egin den komisario fardelaren tankera hartzen diogun Minguez polizia ustela.

Umorearen eta burugabekeriaren bidetik eraman du istorioa Jon Arretxek, kontakizun irakurterraza osatuz. Istorioaren gorabeherak gutxienekoa dira eta pertsonaiak erakustea, zirkoan bezala-edo, izan bide da idazlearen helburua; egia esan, erakusteko modukoak baitira. Kapituluak motzak dira, arinak; hizkuntza erraza.

Ezin esan literatura lan handi baten aurrean gaudenik, baina bai beste inor ibili gabeko bidean abiatu dela Arretxe oraingo honetan. Agian Ostegunak famatuak lortu zuen arrakasta lortuko du, hura bezalakoa baita: gustura irakurri, barre egin eta ahazteko moduko liburua.

Rafa L.

KATUA USATEGIAN

Batzuek eskatu duzue Agatha Christie-ren bestea, beraz...

KATUA USATEGIAN
Agatha Christie
(Igela, 2006)


Ekialdeko erresuma exotiko batean estatu kolpea dela eta, bertako printzearen harribitxiak desagertu egingo dira. Haien pezkizan dabiltzan norbait Ingalaterrako neskentzako Eskola-Barnetegi pijo bateraino iritsiko da. Bertako ikasleak mundu osoko aberaskumeak dira eta irakasleak ere nahikoa bereziak, beraien arteko inbiria eta jelosiak jotakoak.

Eskenategi honetan, betiko gertakariak izango dira: hilketak, elkarren susmoak eta, azkenean, Hercule Poirot jauna partaide guztiak gela batean biltzen arazoa argitzeko.

Liburu honek ez dakar berritasun handirik eta egile beraren beste tituluek lortzen duten misterio eta zirrara mailara –nire aburuz, behintzat- ez da iristen. Hala ere, gustura irakurtzen da. Liburu entretenigarria ez gehiago.

Rafa L.

BOST AHIZPA

BOST AHIZPA
Aitor Arana
(Ibaizabal, 2005)




Bere alabak izugarri gorrotatzen dituen aitona batek froga lazgarria jarriko die: lehian egin behar izango dute bere artean –hil arteko borrokan-, bost ahizpetan bizirik geratzen denak jasoko baititu agurearen ondasunak. Asteburu ekaiztsua urruneko etxe batean eta gonbidatuak banan-banan hilotz agertuz –orijinala ezta?- Bukaeran, beti bezala, dena argituko da.

Oso era geldo et aspergarrian daude kontatuta ekintzak. Eta idazleak izugarri behartzen du istorioa berak nahi duen bukaeraraino eraman ahal izateko. Pertsonaiak alde bakarrekoak eta oso sinesgaitzak egiten zaizkigu: Kulebroi totala... eta txarra!

Mesedez, ez irakurri! (Beraz, eskolako Patxi-kontra eta Mari-kontra maiteok, ekin gogor!)


Rafa L.

KUTSIDAZU BIDEA, IXABEL

SUMINAREN ESTRATEGIA

SUMINAREN ESTRATEGIA
Fernando Morillo
(Elkar, 2008)

Aimar giza portaeran aditua da. Pertsonen portaerak bideratzeko hainbat esperimentu egin izan ditu. Oraingoan oso lan berezia agindu diote; izan ere, Florak –andre dirudun batek- bere semeak, Fedek, neska batekin duen harremana zapuztea lor dezan eskatu egin dio Aimarri. Aimarrek zerbait arraroa susmatuko du lan horren atzean eta onartu egingo du erronka, bere gaitasunak neurtu nahi izango baititu eta, bide batez, diru polita irabazi.
Lan horretan dabilen bitartean, familia hartako kideen bizitzaren gorabeherak aztertuko ditu. Ordura arte isilean mantendu izandako gauza itsuskoak topatuko ditu, hilketak eta suizidioak barne.

Idazlea nobela psikologikoa-edo taxutzen saiatu da. Pertsonaiak eta hauek bizi dituzten egoerak sinesgaitzak dira erabat eta autoreak etengabe gehiegi behartzen dituela ematen du. Pertonaiek automaten gisa jarduten dute, ez digute bere asmo edo ideien berri inoiz ematen. Lau zertzelada azkarretan deskribatzen zaizkigu haien ekintzak.
Oso perpaus laburrak erabiltzen ditu egileak, hizkuntzaren erabilera minimo batera ekarri du istorioa –gure ustez- emaitza izugarri pobretuz.
Morillok, egin ohi duen bezala, oso kapitulu laburrak erabili ditu. Irakurketa arina eta erraza suertatzen da.

Agian istorio erakargarri bat egiteko hezurdura du kontakizunak, baina horretarako pertsonaiak-eta gehiago jantzi eta landu behar izango zituzkeen egileak. Nobelaren gaiari begiratuta, ez dakigu gazte literaturatik apur bat urruntzeko "Gloria Mundi" haren bezalako beste saio baten aurrean gauden; baina hari bezala, lanketa falta zaio liburu honi ere.

Rafa L.

MUTIL ARTEKO NESKA

Mutil arteko neska
Pam Lyons
(Elkar-Branka)

Gerry hamasei urteko neska gazte bat da eta orain arteko bere zaletasunak ez omen ziren egokiak neskatxa batentzat: auto eta motore zaharrak gustatzen zaizkio, bere neba mekanikoei bezala. Azken aldian, berriz, sentimendu berri bat hasi da nabaritzen: mutil bat sartu zaio bihotzean; maitasun honek arazoak sortzen dizkio ordea; izan ere, Clive, mutila, Gerryren adiskiderik onenaren senargaia da.

BAI MUNDU BERRIA

Bai mundu berria

Aldous Huxley

(Elkar)

The novel begins in London in the "year of Our Ford 632" (AD 2540 in the Gregorian Calendar). The planet is united as The World State under a peaceful world government established in the aftermath of an apocalyptic global war in the 21st century; a government which has eliminated war, poverty, crime and unhappiness by creating a homogeneous high-tech society across Earth, based on the industrial principles of Henry Ford. Fordism forms the bedrock of the new society, gaining a quasi-religious status and forming the backbone of political and economic ideologies. Society is rigidly divided into five classes and all members of society are trained to be good consumers to keep the economy strong. All citizens are expected to be involved socially; spending time alone is discouraged and sexual promiscuity is norm. Recreational drug use has become a pillar of society and all citizens regularly swallow tablets of soma, a narcotic-tranquilizer that makes users mindlessly happy. A significant aspect of the society is the mechanisation of reproduction. Citizens of the World State do not reproduce naturally; people are taught to view natural reproduction as a primitive act. Instead, all children are created from embryos grown in factories: production of embryos is planned according to the economic capacity of society. For the embryo, the womb is replaced by an artificial life support mechanism referred to as a bottle. Significantly, each individual's destiny is determined long before he or she is "decanted".

Izan ote liteke gizarte perfekturik? 1932an imajinatu zuen Huxleyk mundu berri hau, utopia moderno bat, non ez dagoen goserik, ez beharrik, ez zoritxarrik. Dena dago antolatua, prestatua, bakoitzak du bere lekua eta pozik bizi da leku horretan. Hala ere, mundu bikain horretan gizakia ez da benetako gizaki: zoriona derrigorrezkoa baldin bada non da aukera, predestinazioak non uzten du askatasuna, grinarik gabe posible ote da artea?Gizarte futurista horrek, guztiz urrun eta irudimenezkoa izanik ere, askotan geurearen hainbat alderdi dakarzkigu gogora, Huxleyk sekulako zorroztasuna izan zuelako bai zientziaren bai politikaren norabideei antzemateko. Oso liburu gutxi idatzi dira hau bezain lazgarriak, izugarriak, erabat asmatua izan arren halako egiaren irudipena sortu eta irakurleari zer pentsatua ematen diotenak. (Elkar-eko webgunetik ekarria)

ZOAZ INFERNURA, LAZTANA

ZOAZ INFERNURA, LAZTANA
Anjel Lertxundi
(Alberdania, 2008)


Haurtzaro zaila izan zuen Rosak eta, oraindik gazte, babesa eman dion lehenengo gizonaren arrimuan geratu da. Gasolindegia eta bertako taberna hartu dute errentan Rosa eta Tomasek. Gauzak nahikoa ondo doazkie Rosaren amaginarrebari burua joan zaion artean. Andre ezindua zaintzeko lana ere Rosaren gainean geratuko da eta, hori gutxi balitz, Tomasen jipoiak pairatzen hasiko da emakumea.
Inazio azalduko da Rosa babesteko eta apurka-apurka bere bizitzan lekutxoa egiten hasiko da.
Tomasen jokabidea gero eta jasangaitzagoa da; zerbait egin beharko lukete Rosak eta Inazioak.

Tratu txarren aurkako kontakizuna bezala publizitatu bada ere, serie beltzeko kontakizun estandarrera gehiago hurbiltzen da. Gasolindegia, jatetxea, istripua... “Karteroak beti deitzen du bi aldiz” ekarriko digu burura askotan.

Artifizio handirik gabe kontatutako istorioa. Pertsonaiak nahikoa sinesgarriak; agian Tomasen keriak markatuegi. Bestalde, kontakizunak ez dakar sorpresa handirik, ia dena aurreikusi daiteke eta akzio-pasadizoak motel daude kontatuta erritmo handirik lortu gabe. Liburua astuntxoa egiten da bukaerako.

Oraindik ez dut argi zer, baina zerbait falta zaio “Zoaz infernura”ri.

Rafa L.

MALTAKO BELATZA

MALTAKO BELATZA

Dashiel Hammet

Miss Wonderlyk – Brigid O’Shaugnhessyk- bere ahizpa desagertu egin omen dela eta, laguntza eske azalduko da “Archer & Spade” detektibe agentzian. Detektibeek lana bere gain hartu bezain pronto, Brigid andereñoa zaintzen ari delarik, hilik azalduko da Miles Archer, Sam Spaderen sozioa.

Bere kidearen heriotza doilorrak eta diruaren usainak bultzatuko dute Sam saltsara. Berehala izango da Sam Spade buru-belarri sartuta antzinako altxor baten berreskuratze negozian eta, noski, ez dizkio dolar batzuei uko egingo horretarako batzuetan “zikintxo” jokatu behar badu ere.

Horretaz aparte inguruan azaltzen diren emakumezko guztiekin bere saiotxoa izaten saiatuko da Sam; eta lortu, gehientan lortu egingo du. Poliziak Spaderen atzetik ibiliko dira, bera jotzen baitute bere sozioaren hiltzaile.

Nobela beltzeko klasiko bat. Genero honetako ezaugarri guztiak dituena: hilketak, dirua, neska kaskarinak, polizia ustelak... Genero hau gustuko baldin baduzue, ezin utzi liburua hau irakurri gabe!

Rafa L.

Dashiel Hammet

TARTUFO

TARTUFO

Molière

Orgon etxeko jaun inozo samarraren onberatasuna eta kristau sinismen itsua aprobetxatuz, Tartufo sartuko da bere etxean eta, apurka-apurka, Orgonen pentsamenduaren jabe ez ezik, bere ondasunen jabe ere bilakatuko da.
Etxeko jaunak –Orgonek- beste galai batekin hitz emanda zegoen bere alabaren eskua eskaini egin dio Tartufori, honenganako miresmenak itsututa.
Hau izango da etxekoen pazientzia gainezka eginaraziko duen pasadizoa eta denak, nazkatuta, Tartuforen jokaera tranpatia eta faltsua agerian uzten saiatuko dira eta Orgon bere itsumenetik ateratzen.

Bost ekitalditan egindako komedia arina da hau. Bertsoz emandakoa. Pertsonaiak oso sinpleak dira, alde bakarrekoak, baina oso egokiak umorezko obra bitxi honetarako.
Kutsu didaktikoa duen komediatxo honek santujaleen faltsukeriaz barre egin nahi du; baina Eliza eta Erregea garbiki kritikatzeagatik ihes eginda –beste garaiak ziren eta espetxea ere probatu izan zuen Molierek bere obretan esandakoengatik.

Erraz irakurtzen den lana da. Literatura unibertsalean antzerki lan aipatuenetakoa. Nahiz eta gaur egungo moldeetako sinple samar iruditu, bere garaian obra ausarta eta egilearentzat "arriskutsua" izan zela baloratu beharko dugu.

Rafa L.

ALTXOR UHARTEA

ALTXOR UHARTEA
Robert Louis Stevenson

JOHNNY EREILEA

JOHNNY EREILEA
F. d’Adamo
(Aizkorri, 2008)

Johnny hegazkinlari gaztea, gerra utzita, herrira itzuliko da eta Hangoaldeko guduan egindako astakeria eta ankerkeriez damututa azalduko da herrikideen aurrean. Hiritar “txukun eta leialek” heroi bat espero zuten eta hara non iritsi zaien sermoilari negarti bat! Eta aurka jarriko zaizkio Johnnyri, ez baitute onartuko bere ohorea eta nazioarenganako errespetu eta maitasuna hondatu nahi dizkien inongo oilo bustirik!

Liburu honetan d’Adamok zuzen eta disimulurik gabe azaldu nahi izan digu bere tesia –bukaerako sermoia eta guzti- eta, horrelakoetan gertatu ohi den bezala, kontakizunak pairatu izan du hain bideratuta eta behartutakoa izatea. Istorioak ez du argumenturik, egileari bere “diskurtsoa” botatzeko beta ematen dioten nola-hala lotutako pasadizo sinpleen segida besterik ez delarik.

Egileak berak azken orrialdeetan aitortzen duenez, liburua gerra guztien aurkako manifestua da. Eta nahiz d’Adamok bere liburuaren “nobela” izaera ere errebindikatu, gure ustez behintzat, askoz gehiago dauka panfletotik kontakizunetik baino.

Bestea. Gazteen egungo erreferentzietik urrun samar ikusten duzu egilea. Ez ahal zaie bada orain gazteei Janis Joplin gomendatzen hasi!

Rafa L.

ITZARRI NAHI EZ ZUEN PRINTZESA

Itzarri nahi ez zuen printzesa
Felipe Juaristi
(Alberdania)

Errepublika aldarrikatu dute lehen Erresuma zen horretan. Alkatea da orain agintari berria, beregan botere osoa hartu nahi duen agintaria. Baina ez dira erabat desagertu Erresuma Zaharraren zantzuak; izan ere, Printzesa lo geratu da jauregian eta –honetan muxurik ez- ipuin zoragarria entzun behar izango du bere lozorrotik ateratzeko.

Lurralde guztietako printzeak etorriko dira printzesa esnatzearren eta bere ipuin zoragarriak kontatuko dizkiote printzesari eta, bide batez, guri. Joanes protagonista inguruan topatuko du bere printzesa. Izan ere, askotan urrutiko lurraldeetara joan gabe, hain gertu izaten dugu zoriontsu egin gintzakeen hori!

“Fairy tale” itxura duen kontakizuna osatzeko pilaka fantasia erabili du egileak, eta sotiltasuna pertsonaietan, eta sinpletasuna kontamoldean, eta poesia moduko zerbait dena kutsatzen. Istorioak kutsu “naif” oso erakargarria hartu du eta irribarrea azaleraziko du gure ezpainetara.

Dibertigarria oso, samurra. Irakur ezazue; ez zaizue damutuko.

Rafa L.

EGUZKI BELTZAREN SEKRETUA

EGUZKI BELTZAREN SEKRETUA
Alberto Ladrón
(Elkar, 2004)

Espainiako Guda Zibila bukatu ondoren, Iparraldera pasa eta han antolatzen dira Euskal Gobernuko kide eta zerbitzuak. Frantzia eta Ingalaterra faxistek Europan daukaten gorakada ekiditen saiatuko dira eta langintza honetan aldeko izango dute Eusko Jaurlaritza. Europan faxismoa garaitu ondoren, aliatuak Espainian sartu eta Franco botako dutelako esperantzan arituko dira euskaldunak.

Eratu berri den Euskal Espioi Zerbitzu xumeari egokituko zaion estreinako lanaren kontakizuna da liburuko istorioa. Izan ere, naziek sekretu handian antolatu eta burutu zuten “Eguzki Beltza” operazioaren nondik norakoak argitu beharko dituzte espioi euskaldunak.
Oskar, espioi hasi berria izango da protagonista eta Aberriaren alde egindako lana gisa hasten dena, bere bizitza pertsonala goitik behera iharrosiko duen esperinetzia bihurtuko da.

Nahikoa egiantzez hasten den istorioa, luze gabe –tamalez- guztiz sinesgaitza den kontakizun fantasioso bihurtzen da. Pertsonaiak oso sinpleak dira eta kontatutako ekintzak nahiko inozoak. Akzioak eta korapiloak oso era sinplean askatzen dira.
Kontakizuna lineala da, oso prebisiblea, motela eta kontatutakoak ez du egiantzik. Ez dakit historikoa den nazien sineskeriei buruz kontatzen zaiguna, baina ezetz egingo nuke. Indiana Jones-en eragina ere suma daiteke atal batzuetan.

Kontatze-era bera gordina da, leundu gabekoa. Badirudi rodajea falta zaiola egileari eta hitzak bezatzen trebatu beharko duela. Liburua bukatzea kostatu zait.

Rafa L.